کد مطلب:50227 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

چرا كلمه دل در قرآن به معناي مختلف بكار رفته و دليل آن چيست؟

«قلب» در قرآن به معاني مختلفي آمده است؛ از جمله: 1- عقل و درك: {A{/Bإِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْري لِمَنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ {w1-8w}{I50:37I}/}A}، {Vق، آيه 37V}. 2- روح و جان: {A... {/Bوَ إِذْ زاغَتِ اَلْأَبْصارُ وَ بَلَغَتِ اَلْقُلُوبُ اَلْحَناجِرَ{w9-16w}{I33:10I}/}A}، {V(احزاب، آيه 10)V}. 3- مركز عواطف: {A{/Bسَأُلْقِي فِي قُلُوبِ اَلَّذِينَ كَفَرُوا اَلرُّعْبَ {w11-16w}{I8:12I}/}A}، {V(انفال، آيه 12)V} و {A{/Bوَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ اَلْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ {w7-15w}{I3:159I}/}A}، {V(آل عمران، آيه 159)V}. حال علت اين كه چرا در قرآن كريم از «دل» با واژه هاي «قلب»، «فؤاد» و «صدر» ياد شده، تفاوت هاي ظريفي است كه هر يك از اين سه كلمه با يكديگر دارند. 1- قلب زماني استفاده مي شود كه معمولاً مسأله جنبه عاطفي بيشتري داشته باشد. 2- فؤاد در معاني جوشش، افروختگي، پختگي و يا تجزيه و تحليل و ابتكار به كار مي رود. مسلم اين موضوع پس از تجربه كافي به انسان دست مي دهد و آيه {A{/Bوَ جَعَلَ لَكُمُ اَلسَّمْعَ {w10-13w}{I16:78I}*/}... {/Bوَ اَلْأَبْصارَ وَ اَلْأَفْئِدَةَ{w14-17w}{I16:78I}*/}A} و نيز آيه {A{/Bإِنَّ اَلسَّمْعَ وَ اَلْبَصَرَ وَ اَلْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً{w9-19w}{I17:36I}/}A} گواه اين معنا است. بنابراين كاربرد كلمه «فوائد» براي اشاره به معنايي ظريف تر بوده است. 3- «صدر» هم، گرچه به معناي سينه است؛ ولي در آيه {/B«يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ»{w6-8w}{I6:125I}/} به معناي «روح و فكر» آمده است؛ زيرا مركز حيات و روح نباتي يا حيواني، در قلب است و قلب در سينه قرار دارد، «سينه» در اصطلاح عربي، به علاقه حال و محل بر قلب و منشأ حيات نيز اطلاق مي گردد. ازاين رو، مراد از صدر، در واقع قلب است. خلاصه اين كه چون واژه قلب و فؤاد، تفاوت ظريفي با هم دارند و واژه «صدر» هم محل قلب به شمار مي رود ازاين رو الفاظ ياد شده در قرآن به كار رفته است. براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- قرشي، سيد علي اكبر، قاموس قرآن، انتشارات دارالكتب الاسلاميه. 2- شعراني، ابوالحسن، نشر طوبي، انتشارات كتابفروشي اسلاميه. 3- شريعتمداري، جعفر، شرح و تفسير لغات قرآن، نشر آستانه مقدسه مشهد.